“el-Tantûriyye” romanındaki kültürel ögelerin çevirisi üzerine bir inceleme

Mısırlı yazar Radvȃ Ȃşûr, Arap edebiyatında tarihi romanın en ünlü temsilcilerindendir. Türkçede yayımlanan ilk eseri olan Tantûralı Kadın romanında mecbur bırakıldıkları sürgünün zorluklarıyla dolu yaşam öyküsü bir kadının gözünden anlatılırken, diğer taraftan da tarihe tanıklık söz konusudur. Filistin’de yaşananları 1948 yılı öncesinden başlayarak 2000’li yıllara kadar anlatan edebi dille yazılmış romandır. Sürgün, savaş, ölüm, sevda, hayat gibi kavramları barındıran eser, kültürel ögeler bakımından zengindir. Kültürel ögelerin çevirisi, erek dile aktarımı, kaynak dil kültürünün korunumu çeviri bilim alanında önemli yer tutar. Bu çalışmada, İngiliz bilimci Peter Newmark’ ın ‘‘A Textbook of Translation’’ kitabındaki sınıflandırılması doğrultusunda Ȃşûr’un el-Tantûriyye romanındaki ögeler, kullanılan stratejileriyle tespit edilerek, analizleri araştırmacısı Venuti’nin yerlileştirme (domestication) ve yabancılaştırma (foreignization) stratejilerine göre yapılmıştır. Yerlileştirme, kültürde anlaşılabilirlige, kabul görmeye yönelik stratejidir kültürlerarası fark unsur değildir. Çeviri sürecinde değiştirilebilir, eklenebilir, çıkarılabilir. Yabancılaştırma stratejisinde ise; metindeki yabancı unsurlar korunur, farklılıklar metne yansıtılarak okur, yeni kültürle tanıştırılır. stratejide; dipnot kullanma, aktarım, açımlama yapma uygulamalara başvurulabilir. doğrultuda, aktarılan çevirmen tarafından hangi stratejilerle aktarıldığı hakkında bilgiler verilmiştir. Ayrıca bu stratejilerin önemi, çevirilerin kültürünü ne ölçüde yansıttığı örneklerle birlikte açıklanmıştır.